Melayê Cizîrî di sedsalên 16 û 17an de li Cizîrê hatiye dinê û yek ji helbestvan û feylesofên edebiyata kurdî ya herî girîng e. Cizîrî bi mîstîsîzma kûr û aliyê xwe yê felsefî, ne tenê helbest nenivîsandiye; Her wiha bandor li ramanwerên mezin ên weke Feqiyê Teyran û Ehmedê Xanî kiriye.

Dîwana Cizîrî: Hikmet, Evîn û Rastî

Dîwana Melayê Cizîrî berhemeke berfireh e ku bi qasî du hezar dîwanan pêk tê. Her dubendek hem kûrahiya hestyarî û hem jî ya felsefî hildigire. Helbestên ku wî li ser evîn, lêgerîna heqîqetê, gerdûnê, mirovahî û hebûnê nivîsandine îro jî di hafizeya çandî ya civaka kurd de cihekî girîng digirin.

Helbestên evînî yên Cizîrî ne tenê rêwîtiyeke edebî ye, di heman demê de rêwîtiyeke manewî ye jî. Ji bo vê jî jê re “Pîrê Evînê” hatiye gotin. Helbestên wî bi sedsalan di her maleke kurdan de hatine xwendin, guhdarîkirin û derbaskirin.

Melayê Cizîrî li Amedê derdikeve ser dikê

Mordem Sanat ku li Amedê ye, armanc dike ku vî ramanwer û helbestvanê mezin derxîne ser dikê û felsefeya wî bigihîne raya giştî. Lîstika “Nobedarê Dilên Hêsîr” li ser pergala ramana Cizîrî ya li ser evîn, hişmendî û hebûnê ye.

Bariş Işik: Dilopek ji deryayê

Rêveberê Hunerê yê Mordemê Bariş Işik ev xebata ji bo Şoperêç wiha nirxand:

Ez dikarim şanoya me wek dilopek ji deryaya mezin a Melayê Cizîrî bi nav bikim. Helbestên wî ne tenê rêzik in, qada ramanê ne, rêgezek hestê ne.

Çima hê jî girîng e Melayê Cizîrî?

• Kevirê bingehîn yê edebiyata dîwanên kurdî ye.
• Wek dengekî resen ku tesewuf, evîn û felsefeyê di nav xwe de dihewîne, bi sedsalan bandora xwe parastiye.
• Kûrahiya felsefî ya mîrata çandî ya kurdî radixe ber çavan.
• Bi ziman, hest û perspektîfa xwe ya metafizîkî bandorê li xwendevanên nûjen dike.
• Helbesta Cizîrî li ser sehneya îro
• Melayê Cizîrî ne tenê helbestvanê berê ye; Ew di huner, raman û hestên îroyîn de hîn jî navekî zindî ye.
• Xebata şanoyê ya Mordem Sanat, Nobedarê Dilên Hêsîr, vê mîrateya çandî gavekê pêşdetir dike û temaşevanan ber bi rêwîtiyeke nû ve digihîne cihê ku evîn, rastî û helbest li hev dicivin.